Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cam kết xây dựng một nhà nước pháp trị. Tuy nhiên trường hợp cựu thị trưởng Trùng Khánh Bạc Hy Lai và cựu bộ trưởng công an Chu Vĩnh Khang cho thấy đảng Cộng sản Trung Quốc vẫn như cũ : pháp luật chỉ là công cụ để trấn áp, tranh giành quyền lực trong nội bộ.
Báo chí chính thức ca ngợi vụ xử Bạc Hy Lai là bằng chứng chính quyền Trung Quốc xây dựng hệ thống pháp lý minh bạch và quyết tâm bài trừ tệ nạn tham ô « đang đe dọa chế độ » và sẽ « đánh từ ruồi đến cọp » như ông Tập Cận Bình hứa hẹn.
Bạn đang xem: Tập cận bình và bạc hy lai
Hàng loạt quan chức cao cấp trong đó có phó Bí thư Tứ Xuyên, phó Thị trưởng Tứ Xuyên bị bắt giam. Cùng lúc đó, 5 cán bộ cựu lãnh đạo tập đoàn dầu khí quốc gia CNPC bị điều tra vì tội tham ô, tất cả đều là người thân cận của Chu Vĩnh Khang, một thời đứng đầu ngành dầu khí trước khi qua nắm bộ công an.
Báo chí Trung Quốc chỉ đưa tên 4 người nhưng giấu tên người thứ năm. Theo báo mạng Tài Tân và nhật báo South China Morning Post của Hồng Kông thì nhân vật bí ẩn này là cựu chủ tịch Trung Quốc Giang Trạch Dân.
Vô hiệu hóa đồng chí thuộc phe cạnh tranh để củng cố quyền lực
Câu hỏi đặt ra là liệu ông Tập Cận Bình có thực tâm bài trừ tham nhũng hay không ? Câu trả lời dứt khoát là không. Tập Cận Bình, theo đúng truyền thống của đảng Cộng sản Trung Quốc, tìm cách vô hiệu hóa các đồng chí thuộc phe cạnh tranh để củng cố quyền lực.
Người đưa ra nhận định trên đây là giáo sư người Hồng Kông Willy Lam, Lâm Hòa Lập ( Willy Wo-Lap Lam ). Trong bài « Vụ án dàn dựng Bạc Hy Lai đánh rơi chiếc mặt nạ thèm khát quyền lực của Tập Cận Bình », chuyên gia Willy Lam phân tích mặt trái của vụ án Bạc Hy Lai, của phiên tòa dàn dựng.
Từ ngày lên nhậm chức lãnh đạo Trung Quốc, ông Tập Cận Bình ít nhất hai lần khẳng định phải tôn trọng Hiến pháp nhưng mặt khác ông nhấn mạnh là phải « theo chỉ đạo của đảng lãnh đạo». Nói rõ ra là không có hy vọng nhà nước pháp quyền vì đảng Cộng sản ngồi lên trên pháp luật.
Tháng 8 vừa qua, tạp chí Đảng Kiến, cơ quan tuyên huấn của đảng Cộng sản Trung Quốc, khẳng định : « Mục tiêu của Hiến Chính (Việt Nam gọi là Lập Hiến) là lật đổ chế độ xã hội chủ nghĩa ». Trong khi đó, theo báo Nhân Dân, thì chủ trương tôn trọng Hiến pháp là vũ khí tuyên truyền của Mỹ để chinh phục thị trường ».
Nhiều sự kiện khác cho thấy là Tập Cận Bình nói một đằng làm một nẻo là từ khi ông lên cầm quyền đã có ít nhất 100 luật sư và nhà hoạt động bảo vệ dân oan chống tham ô bị bắt giam hay sách nhiễu.
Bài phân tích « Bo Xilai sham « trial » unmasks Xi Jinping’s thirst for power » của giáo sư Willy Lam thuộc viện nghiên cứu Jamestown Foundation đã được phổ biến trên báo mạng Asia News.it.
Tham nhũng hoành hành được vì đảng Cộng sản đứng trên luật pháp
Vì sao phiên toà dàn dựng không đánh lừa được giới quan sát ? Căn nguyên nguồn cội và quy mô tham nhũng tại Trung Quốc ? Nếu lãnh đạo Trung Quốc thực tâm chống tham nhũng thì phải làm gì ? Tại sao họ không làm ? Đâu là những giải pháp khả thi mà giới đối lập đã đề nghị ? Bài học nào cho Việt Nam ?
Giáo sư Ngô Vĩnh Long, đại học Maine, Hoa Kỳ phân tích :
RFI : Vì sao tham nhũng hoành hành tại Trung Quốc ?
GS Ngô Vĩnh Long : Lý do chính là đảng Cộng sản Trung Quốc đứng trên pháp luật, đứng trên Hiến pháp của Trung Quốc. Ngay Hiến pháp 1982 cũng nói là đảng Cộng sản cầm đầu nền chính trị Trung Quốc.
Đảng Cộng sản Trung Quốc có 66 triệu đảng viên. 66 triệu là con số rất lớn. Nếu đảng viên có nhiều quyền lớn như thế, thì quyền lợi đưa đến tham nhũng. Quyền lợi càng lớn thì tham nhũng càng lớn.
Tham nhũng tại Trung Quốc đưa đến tình trạng chỉ trong vòng 20 năm, phân cách giàu nghèo càng ngày càng lớn. Năm 2006, chính phủ Trung Quốc nói là chỉ có 1/100 người ở Trung Quốc đã chiếm hữu đến 60% tài sản của toàn quốc. Bộ trưởng Công an lúc bấy giờ là Chu Vĩnh Khang đưa ra những con số này và ông cho biết thêm là trong năm 1993 có 9.000 vụ biểu tình nổi loạn nhưng đến năm 2006 thì có hơn 100.000 « sự cố lớn » và mỗi năm tăng thêm không biết bao nhiêu lần.
RFI : Chiến dịch chống tham nhũng và vụ án Bạc Hy Lai mang ý nghĩa gì ?
GS Ngô Vĩnh Long : Chiến dịch chống tham nhũng - đúng như giáo sư Willy Lam phân tích - là một thứ tranh quyền giữa một số người lãnh đạo đảng Cộng sản. Thật sự đó không phải là vấn đề chống tham nhũng.
Bạc Hy Lai bị tố tham nhũng khoảng 4,4 triệu đô la. Nếu nói về giàu có thì nhiều người khác trong Bộ Chính trị giàu hơn Bạc Hy Lai rất nhiều.
Thật ra Bạc Hy Lai và người đỡ đầu ông là Chu Vĩnh Khang là hai người từ năm 2005, 2006 đã bắt đầu lo về vấn đề tham nhũng. Họ nghĩ nếu không dẹp được tham nhũng thì một lúc nào đó chính phủ và đảng Cộng sản sẽ sụp hoặc tan rã. Nhưng khi chống tham nhũng thì đụng đến những người tham nhũng lớn. Tôi nghĩ đây là một vụ trả thù.
RFI : Vì sao nhiều người đòi lãnh đạo Trung Quốc công khai hóa tài sản lại bị bắt ?
GS Ngô Vĩnh Long : Nếu lãnh đạo công khai hóa tài sản của họ thì sẽ thấy rõ là vấn đề tham nhũng lớn đến đâu. Lương, thu nhập của họ như thế nào mà làm sao có đến hàng tỷ đô la ? Công khai hóa sẽ chứng minh tham nhũng đến tột cùng…
RFI : Làm cách nào để diệt tham nhũng tại Trung Quốc ?
GS Ngô Vĩnh Long : Muốn dẹp tham nhũng thì phải dần dần dân chủ hóa. Bởi vì có 66 triệu đảng viên mà đảng viên nào cũng đứng trên luật pháp thì Bộ chính trị không thể nào kềm chế được 66 triệu người như thế. Chỉ có dân mới kềm chế họ được thôi.
Mà muốn dân kềm chế đảng thì phải có luật pháp. Phải cho dân lập ra những « cơ chế » để tranh đấu cho quyền lợi của người dân. Nếu không thì không chống tham nhũng được. Cho nên đảng Cộng sản rất sợ dân chủ hóa.
Tháng Tư năm nay, Bộ chính trị ra văn bản số 9. Điều mà chóp bu đảng Công sản Trung Quốc sợ nhất là « dân chủ hóa ». Vì dân chủ đưa đến mất quyền lực. Mà trong vấn đề dân chủ hóa, điều gọi là « Hiến Chính » - Việt Nam gọi là « Lập Hiến » - là điều họ sợ nhất : Người dân dùng hiến pháp tranh đấu cho quyền lợi….Trong 7 điều cấm kỵ, họ sợ nhất là « hiến chính », là không được theo hiến pháp như Tây phương.
Tôi nghĩ có cái gì giống Việt Nam. Trong hiến pháp và điều 4, cũng như Trung Quốc, cũng nói là đảng Cộng sản đứng trên hết, chỉ có đảng mới có quyền diễn giải Hiến pháp, còn người dân thì không có quyền.
RFI : Tham nhũng tại Trung Quốc khó diệt :
GS Ngô Vĩnh Long : Có hai vấn đề : từ trên xuống dưới và từ dưới lên trên.
Từ trên xuống là phải để cho người dân cái quyền tố cáo tham nhũng….
Còn vấn đề từ dưới lên trên là tham nhũng nó tràn ngập hết : từ viên công an khu phố cho đến các ông giám đốc… mà bọn họ có muốn diệt tham nhũng đâu. Diệt tham nhũng thì họ mất quyền lợi. Cho nên phải có tổ chức dân sự hợp pháp, để người dân có thể tổ chức chống lại các hành động vi hiến của cán bộ trong đảng Cộng sản dùng quyền lực của họ đàn áp dân chúng.
RFI : Trong Hiến chương 08, giải Nobel Hòa bình 2010 Lưu Hiểu Ba đề nghị dân chủ hóa để cứu nước và … cứu đảng Cộng sản. Phải chăng đây là giải pháp tốt nhất ?
GS Ngô Vĩnh Long : Tôi đồng ý với ông Lưu Hiểu Ba nhưng vấn đề là nếu Trung Quốc muốn giải quyết tham nhũng thì ngay từ bây giờ phải dân chủ hóa từ từ bằng cách thiết lập xã hội công dân, trên nhiều lãnh vực, từ địa phương đến trung ương . Vì dân chủ hóa là tiến trình lâu dài nhất là Trung Quốc đã tiêu diệt xã hội dân sự từ năm 1949…
RFI : Việt Nam có thể từ Trung Quốc rút ra một bài học chống tham nhũng ?
GS Ngô Vĩnh Long : Tôi phải nói là vấn đề của Việt Nam còn khó giải quyết hơn Trung Quốc nữa. Tại sao ? Khi gọi là giải phóng đất nước thì đó là một chiến thắng bằng quân sự. Mà chiến thắng bằng quân sự thì bên thắng cuộc giành hết quyền lợi cho mình và dùng cái đó để đẩy quyền lợi của mình lên. Cho nên bên thắng cuộc triệt hạ hết xã hội dân sự (của bên thua cuộc). …
Khi mở cửa, đảng Cộng sản và những người có quyền dựa vào tiền và sức mạnh của tư bản nước ngoài để phát triển quyền lợi riêng của mình tạo ra những « nhóm lợi ích » dính vào tư bản nước ngoài, bất chấp than oán của của người dân, của nông dân bị lấy đất làm khu công nghiệp… Đó là lý do tại sao tình hình ngày càng tồi tệ. Tôi nghĩ là đảng Cộng sản phải suy nghĩ lại vấn đề này để bảo vệ đất nước và đảng vẫn tồn tại
« Diễn đàn Dân sự » là bước đầu để nhiều người tranh cãi về những khó khăn của đất nước để tìm giải pháp. « Diễn đàn Dân sự » là hình thức phôi thai của xã hội dân sự. sau đó là đi đến những tổ chức.
Ngày xưa có nông hội , có hội phụ nữ… nhưng các tổ chức này trở thành cánh tay nối dài của đảng Cộng sản. Bây giờ người dân phải có những tổ chức bảo vệ quyền lợi người dân nói riêng và của đất nước nói chung. Nếu không đất nước này sẽ bị các « nhóm lợi ích » xé nát ra và đi đến khủng hoảng.
Việc Tôn Chính Tài, ngôi sao đang lên trên chính trường Trung Quốc vừa bị miễn chức bí thư thành ủy Trùng Khánh để điều tra có nhiều điểm tương đồng đặc biệt với vụ "ngã ngựa" thảm khốc của Bạc Hy Lai, người tiền nhiệm ông Tôn năm xưa.
Cách đây 5 năm, hồi tháng 3.2015, thông tin Bạc Hy Lai, cựu bí thư thành ủy Trùng Khánh bị cách chức và bị điều tra về hành vi "vi phạm kỷ luật đảng" trở thành sự kiện gây chấn động đối với không chỉ truyền thông Trung Quốc mà còn truyền thông quốc tế.
Một tháng sau ngày bị cách chức, ông Bạc, người từng nổi lên như một ngôi sao trên bầu trời chính trị Trung Quốc với chiến dịch Văn hóa Đỏ nhằm cổ vũ các lý tưởng cộng sản và chiến dịch "đả hắc" thẳng tay trấn áp tội phạm có tổ chức ở Trung Khánh cũng hất khỏi ghế thành viên Bộ Chính trị - chức vụ quyền lực nhất của ông.
Đặc biệt khi đó, ông Bạc cũng là ứng cử viên sáng giá, nhiều khả năng được bổ nhiệm một ghế trong Ủy ban Thường trực Bộ Chính trị Trung Quốc gồm 7 thành viên - vòng tròn quyền lực nhất của Đảng Cộng sản Trung Quốc cầm quyền, trong cuộc họp đảng toàn quốc vào năm tới.
Thậm chí, một số nhà quan sát còn cho rằng, ông Bạc có thể vượt mặt ông Tập Cận Bình, khi đó đang là Phó Chủ tịch Trung Quốc, để trở thành người lãnh đạo kế tiếp của Trung Quốc.
| Bạc Hy Lai |
Tuy nhiên, sự sụp đổ thảm khốc của ông Bạc đã làm thay đổi quá trình chuyển đổi ban lãnh đạo ở Trung Quốc và đánh dấu sự bắt đầu của một cuộc thanh trừng một số nhân vật chính trị và quân sự cao cấp cùng phe phái của họ kéo dài trong nhiều năm về sau khi Chủ tịch Tập Cận Bình lên nắm quyền. Ông Bạc hiện vẫn đang thi hành án tù chung thân vì tội tham nhũng và lạm quyền.
5 năm sau ngày Bạc Hy Lai sụp đổ, Trùng Khánh một lần nữa lại rung chuyển vì một cơn địa chấn chính trị tương tự khi người kế nhiệm ông Bạc, Tôn Chính Tài, cũng từng được gọi là "ngôi sao đang lên" trên bầu trời chính trị Trung Quốc "ngã ngựa". Ông Tôn, một trong những người tiên phong trong cuộc chạy đua cho thế hệ lãnh đạo kế tiếp của Trung Quốc, bị cách chức và cũng bị điều tra về hành vi "vi phạm kỷ luật đảng" ngay trước kỳ đại hội đảng toàn quốc năm nay.
Ông Tôn Chính Tài, 53 tuổi, khi trúng cử vào Bộ Chính trị trong đại hội đảng nhiệm kỳ trước trở thành ủy viên trẻ tuổi nhất của cơ quan quyền lực nhất trên chính trường Trung Quốc. Theo bình luận viên Chun Han Wong của Wall Street Journal, ở tuổi 53, Tôn Chính Tài hoàn toàn đáp ứng yêu cầu về tuổi tác cho thế hệ lãnh đạo tiếp theo của Trung Quốc.
Cùng với bí thư tỉnh ủy Quảng Đông Hồ Xuân Hoa, sinh năm 1963 và Bí thư tỉnh ủy Quý Châu Trần Mẫn Nhĩ, sinh năm 1960, ông Tôn vào thời điểm đó được coi là một trong 3 ứng viên tiềm năng nhất kế nhiệm Chủ tịch Tập Cận Bình. Để tiến tới vị trí này, Tôn chỉ cần trở thành một trong 7 thành viên Thường vụ Bộ Chính trị trong kỳ đại hội đảng tiếp theo, giống như những gì ông Tập đã làm trong đại hội năm 2007.
Nhưng trong vài tháng gần đây, "điềm xấu" bắt đầu xảy ra với ông Tôn. Hồi tháng 2, Ủy ban Kiểm tra Kỷ luật Trung ương Trung Quốc ra thông báo về kết quả thanh tra toàn diện thành phố Trùng Khánh, cho rằng các lãnh đạo ở đây đã không thành công trong việc "loại bỏ tàn dư độc hại" từ thời cựu bí thư Bạc Hy Lai. Đến tháng 6, truyền thông Trung Quốc loan tin Hà Đĩnh, giám đốc công an Trùng Khánh, bị cách chức.
Và cuối cùng, ông Tôn "ngã ngựa". Người thay thế ông Tôn là ông Trần Mẫn Nhĩ được xem là một trong những người thân tín nhất của Chủ tịch Tập Cận Bình. Ông Trần, người đã phục vụ dưới quyền ông Tập trong nhiệm kỳ 5 năm ở Chiết Giang hiện là một trong 205 ủy viên Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc, nhưng chưa phải là ủy viên Bộ Chính trị.
Tuy nhiên, hiện nay cánh cửa đang mở rộng ra thênh thang hơn với ông Trần, khi trong suốt 10 năm qua, bí thư Trùng Khánh luôn được đảm bảo một ghế trong Bộ Chính trị Trung Quốc.
"Trần Mẫn Nhĩ đã làm việc với ông Tập trước đây và thể hiện được lòng trung thành chính trị tuyệt đối, tiêu chuẩn quan trọng nhất để được thăng tiến dưới sự lãnh đạo của ông Tập", Zhao Suisheng, giám đốc Trung tâm Hợp tác Trung – Mỹ tại Đại học Denver, nhận định.
Ngoài ra, ông Steve Tsang, giám đốc của Viện SOAS Trung Quốc ở London cũng bình luận, việc sa thải và điều tra ông Tôn cũng gửi một tín hiệu mạnh mẽ cho các quan chức khác.
"Những gì đang xảy ra với ông Tôn có thể xảy ra với những người chống lại kế hoạch của ông Tập Cận Bình trong đại hội đảng toàn quốc lần thứ 19", ông Steve Tsang nhấn mạnh.
Xem thêm: Big Hero 6 Phần 2 - Biệt Đội Big Hero 6
Trong khi đó, Giáo sư khoa học chính trị Zhang Jian tại Đại học Peking, việc loại bỏ ông Tôn khả năng kiểm soát hoàn toàn tình hình chính trị của Chủ tịch Tập Cận Bình trước thời kỳ thay đổi lãnh đạo ở Trung Quốc.