Trước khi có đường biển kết nối giao thông giữa phương Đông và phương Tây thì trong nhiều thế kỷ, con đường tơ lụa là sự gắn kết giữa Trung Quốc , Tây Á, Trung Á và một phần của Địa Trung Hải.
Nuôi tằm lấy tơ đã bắt đầu từ khoảng hơn 1.000 năm trước Công nguyên (TCN) tại Trung Quốc. Thời cổ đại, lụa là một sản phẩm có giá trị cực cao, chỉ dành riêng cho hoàng gia và tầng lớp quý tộc của triều đại phong kiến.
 |
Bản đồ con đường tơ lụa cổ đại |
CHIBOOKS cung cấp |
Khi lụa lần đầu tiên được phát hiện, chỉ hoàng đế, phi tần và các quan lại có chức tước cao mới được phép sử dụng. Dần dần, các tầng lớp khác nhau trong xã hội bắt đầu mặc quần áo bằng lụa và lụa được sử dụng phổ biến hơn. Thực tế, lụa đã nhanh chóng trở thành một trong những yếu tố chính của nền kinh tế Trung Hoa cổ đại.
Tơ lụa trở thành một mặt hàng quý giá được các nước khác săn đón từ rất sớm, và người ta tin rằng việc buôn bán tơ lụa thực sự đã bắt đầu trước khi con đường tơ lụa hình thành vào thế kỷ 2 TCN. Các sứ thần của Hán Vũ Đế khi đi sứ Ba Tư và Lưỡng Hà mang theo những món quà, trong đó có những tấm vải lụa thượng hạng.
Từ khoảng thế kỷ 4 TCN, người Hy Lạp và La Mã gọi Trung Hoa là “Seres” - nghĩa là Vương quốc của tơ lụa. Khoảng năm 200 TCN, lụa bắt đầu được trao đổi, mua bán sang Ấn Độ, Ba Tư, rồi sang tới châu Âu. Lúc đó, đế chế La Mã và toàn bộ châu Âu mê mẩn trước sự mềm mại và quyến rũ của những thước vải lụa. Trong nhiều thập kỷ, lụa Trung Hoa được các gia đình giàu có và quý tộc ở Rome ưa chuộng. Hoàng đế La Mã Elagabalus (trị vì từ năm 218 - 222) chỉ mặc quần áo được làm từ lụa. Lụa ở Trung Hoa đã đắt đỏ, khi sang đến thành Rome, nó còn đắt hơn gấp trăm lần, có giá ngang với vàng.
Hai lần đi sứ của trương khiên
Cùng khoảng thời gian đó ở Trung Quốc, nhà Hán đang bị người Hung Nô quấy rối. Vào năm 138 TCN, Hán Vũ Đế đã cử sứ giả Trương Khiên đến phía Tây đàm phán với người Nguyệt Chi để tìm cách đánh bại người Hung Nô. Tuy nhiên, mới đi được một nửa chặng đường, Trương Khiên đã bị người Hung Nô bắt giữ và giam cầm hơn 10 năm. Sau đó, ông trốn thoát được, ở lại vùng đất này, tới năm 126 TCN mới trở về Trường An.
Năm 119 TCN, Trương Khiên tiếp tục đi sứ lần hai sang quốc gia Ô Tôn và các tiểu quốc lân cận. Bốn năm sau, ông quay về Trường An cùng rất nhiều ngựa hãn huyết Ô Tôn nổi tiếng dũng mãnh. Chính giống ngựa Ô Tôn mà Trương Khiên đem về này đã góp phần rất lớn vào việc nhà Hán đánh bại người Hung Nô về sau. Thành công đó đã khiến cho hoàng đế nhà Hán suy nghĩ tới việc trao đổi hàng hóa khác ngoài ngựa với các nước Tây Vực, xa hơn nữa là các nước Trung Á, Ấn Độ, La Mã…
Trong hai lần đi sứ, hành trình mà Trương Khiên đã vượt qua muôn vàn khó khăn, gian khổ để tìm ra đường đi tới các nước Tây Vực chính là tiền thân của con đường tơ lụa thời cổ đại. Sau khi nhà Hán quyết định mở cửa với Tây Vực và các nước khác, hàng hóa bắt đầu được lưu thông, trao đổi trên tuyến đường mà Trương Khiên đã khám phá.
Thời cổ đại, tuyến đường giao thương này không có tên. Những thương nhân buôn bán đá quý, ngà voi, lụa, gia vị… hàng ngàn năm vẫn đi theo mạng lưới đường mòn, đường núi ngoằn ngoèo, hiểm trở khắp Trung Hoa, Trung Á. Cho đến năm 1877, trong cuốn sách của mình có nhan đề “Trung Quốc”, nhà địa lý người Đức - nam tước Ferdinand von Richthofen lần đầu tiên đưa ra khái niệm con đường tơ lụa (tiếng Đức: Seidenstranssen, tiếng Anh: Silk Road) để chỉ tuyến đường thông thương trên bộ thời cổ đại giữa Trung Quốc và phương Tây, vì tơ lụa là hàng hóa quan trọng và có giá trị nhất trên tuyến đường này. Con đường tơ lụa gợi nên cảm xúc lãng mạn, sang trọng, nhưng thực tế, những ai đã đặt chân lên con đường này đều phải trải qua vô vàn khó khăn, nguy hiểm để tìm kiếm sự giàu có, chinh phục hoặc cứu rỗi.
Giá trị lớn nhất của con đường tơ lụa là trao đổi văn hóa và tôn giáo. Các đoàn thương nhân từ khắp các nước trên con đường tơ lụa dài hàng ngàn ki lô mét đã khiến rất nhiều nơi trở thành cửa ải phát triển sầm uất, náo nhiệt và giàu có. Điều này đã tác động sâu sắc đến lịch sử các nền văn minh châu Á, châu Âu. Rất nhiều nơi đã phát triển thành những trung tâm văn hóa, học tập, khoa học, nghệ thuật như Samarkand, Bukhara, Herat, Isfahan, Đôn Hoàng… Tôn giáo cũng theo sự trao đổi trên con đường tơ lụa mà trở nên phổ biến và được truyền bá rộng rãi.
Bạn đang xem: Con đường tơ lụa
Con đường tơ lụa có rất nhiều nhánh khác nhau. Trên bản đồ ngày nay, người ta xác định thành phố Tây An thuộc tỉnh Thiểm Tây, Trung Quốc là xuất phát điểm. Từ Tây An, các thương nhân đi trên trục chính qua hành lang Hà Tây, Trương Dịch, Lan Châu, rồi tập kết tại Ngọc Môn quan ở Đôn Hoàng - cửa ải cuối cùng của Trung Nguyên trước khi tiến vào Tây Vực.
Trên thực tế, con đường tơ lụa không chỉ có một con đường duy nhất, mà gồm một mạng lưới các tuyến đường giao thương được các thương nhân sử dụng thời cổ đại.
Như vậy, trong suốt hơn 1.500 năm chiều dài lịch sử, con đường tơ lụa vĩ đại là tuyến đường thông thương quan trọng nhất của nhân loại thời cổ đại. Nhờ có nó mà hai nền văn minh Đông, Tây đã được kết nối và phát triển rực rỡ, để lại rất nhiều thành tựu, công trình kiến trúc, di sản văn hóa cho chúng ta chiêm ngưỡng ngày hôm nay.
(Trích từ Con đường tơ lụa: Vạn dặm xa từ Pakistan tới Tây An, Chibooks và NXB Lao động ấn hành).
Khám phá con đường tơ lụa
Chờ ngày lên đường Thung lũng Hunza - Mùa thu lãng mạn nhất trong cuộc đời Vùng đất hoàn toàn khác biệt ở Pakistan Welcome to Tashkurgan! "Cố nhân" Khâu Từ Turpan - Nơi thời gian ngừng lại Mọi con đường đều dẫn đến Đôn Hoàng Rực rỡ sắc màu Trương Dịch Đến Tây An, lên đỉnh Hoa SơnCon đường tơ lụa là một hệ thống các con đường buôn bán nổi tiếng có từ thế kỷ thứ 2 trước công nguyên, nối liền phương Đông với phương Đông hay Châu Á với Châu Âu. Nó bắt đầu từ Trường An (nay là Tây An) ở Trung Quốc, băng qua Trung Á, Afghanistan, Ấn Độ, Iran, Irag, Thổ Nhĩ Kỳ, Hy Lạp, xung quanh vùng Địa trung hải và đến tận Châu Âu. Con đường tơ lụa phát triển cực thịnh trong nhiều thế kỷ cho đến năm 1453, khi đế chế Ottoman tẩy chay thương mại với phương Tây và đóng cửa các tuyến đường thì con đường tơ lụa dần lụi tàn. Trong suốt hơn 1.500 năm chiều dài lịch sử, con đường tơ lụa vĩ đại là tuyến đường thông thương quan trọng nhất của nhân loại thời cổ đại. Nó đã góp phần to lớn vào công cuộc giao lưu chính trị, kinh tế và văn hóa giữa Trung Quốc với các nước Trung Á, Tây Á, Ấn Độ, La Mã và châu Âu.
Không thể diễn tả hết được sự tài giỏi của người xưa khi khai thông ra con đường vận chuyển hàng hóa – giao thương buôn bán dài đằng đẵng, khắc nghiệt và cũng kỳ diệu này. Tuy nhiên, con đường tơ lụa quá dài (gần 7.000km) và rộng lớn, trải dài trên nhiều quốc gia. Vì vậy, cần vài năm mới có thể đi được hết những điểm chính. Trong bài viết lần này tôi sẽ chỉ đề cập tới kinh nghiệm du lịch con đường tơ lụa ở Trung Quốc, bắt đầu từ thành phố Tây An – nơi khởi đầu của con đường tơ lụa nổi tiếng tới Trương Dịch rồi băng qua khu vực Tân Cương gồm Turpan, Đôn Hoàng, Kashgar, Khâu Từ.
Tây An là cố đô của Trung Quốc, các triều đại Chu, Tây Hán, Tần, Tùy, Minh, Đường đều lấy Tây An làm kinh đô. Tây An cũng là nơi các thương gia Trung Hoa tập kết hàng hóa, tơ lụa để bắt đầu chuyến đi dài cả năm trời đến Đôn Hoàng, Kashgar và xuyên qua nhiều quốc gia tới tận La Mã. Tây An của hiện tại là sự pha trộn giữa quá khứ huy hoàng và hiện đại phát triển. Bạn sẽ thấy rất thú vị khi giữa các tòa nhà cao tầng, xe cộ đi lại như mắc cửi là thành cổ Tây An được xây dựng năm 1370. Tây An còn có rất nhiều những địa danh nổi tiếng như Hoa Sơn, hang đá Mạch Tích Sơn, mộ vua Tần Thủy Hoàng, khu Binh Mã dũng, mộ Vua Hán Vũ Đế, Dương Quý Phi, tháp Đại Nhạn, khu phố người Hồi, lầu Chuông, lầu Trống…
Trương Dịch là Cam Châu trong thời con đường tơ lụa, các thương nhân từ Trường An tới Đôn Hoàng sẽ đi qua Cam Châu. Vùng đất này từng là trung tâm thương mại quan trọng trong triều đại nhà Tùy và nhà Đường. Đại sư Huyền Trang và Marco Polo đều đã từng dừng chân ở đây. Ngày nay, Trương Dịch rất nổi tiếng với Địa mạo Đan Hà núi Cầu Vồng kỳ ảo, Băng Câu Đan Hà, đặc biệt là ngôi chùa Phật giáo Tây Tạng Mã Đề nằm trong lòng một ngọn núi đá.
Nằm trên tuyến đường con đường tơ lụa, vào giai đoạn đầu của nhà Đường, Turpan từng là chốn phồn hoa đô hội, người qua kẻ lại đông nườm nượp vì đây là ốc đảo xanh tốt, giàu có giữa lòng sa mạc. Nơi đây từng tồn tại vương quốc Cao Xương, vương quốc Xa Sư (Jushi Kingdom) với thành cổ Giao Hà, chùa hang đá Bezeklik được xây dựng từ thời Nam Bắc triều thế kỷ 5 cho đến thời nhà Nguyên thế kỷ 14. Bezeklik có 77 hang động với hơn 1.000 bức bích họa vẽ những điển tích Phật giáo, cuộc sống hằng ngày của người dân Turpan, thương nhân trên con đường tơ lụa, nghi thức hoàng gia.
Đôn Hoàng là thị trấn quan trọng bậc nhất đối với Trung Nguyên (Trung Quốc cổ đại) trên con đường tơ lụa, là cửa ải cuối cùng của Trung Nguyên trước khi tiến vào Tây Vực (Tân Cương ngày nay).Thông qua con đường tơ lụa, các nhà truyền giáo, thương nhân, thợ thủ công, tín đồ Phật giáo hành hương từ khắp Ba Tư, Trung Á, Tây Á, Ấn Độ, châu Âu đã tiến vào Đôn Hoàng. Vì vậy, Đôn Hoàng đã trở thành điểm giao thoa tôn giáo, thành kho lưu trữ, trao đổi văn hóa – nghệ thuật, văn học của Trung Quốc, Trung Á và phương Tây. Cuộc gặp gỡ sôi động của các nền văn hóa này đã tạọ ra báu vật nghệ thuật là hang Mạc Cao. Ngoài ra cảnh quan thiên nhiên của Đôn Hoàng cũng rất ấn tượng như Nguyệt Nha tuyền, công viên địa chất Yardang, phế tích từ thời con đường tơ lụa như Dương quan, Ngọc Môn quan, Hán trường thành…
Khâu Từ nằm trên một vị trí rất đắc địa, đây là nơi bốn nền văn minh lớn gặp nhau, gồm Trung Hoa, văn minh Kushan (Quý Sương) của Nam Á, Sogdiana (Túc Đặc) của Ba Tư và Hãn quốc Đột Quyết của người du mục. Thêm vào đó, Khâu Từ nằm trên giao lộ của con đường tơ lụa, thương nghiệp nở rộ đi cùng với sự phát triển rực rỡ của thủ công nghiệp. Vì vậy, Khâu Từ là quốc gia có nền văn hóa phát triển mạnh mẽ và giàu có nhất Tây Vực thời cổ đại. Nơi này có chùa hang đá đầu tiên của Trung Quốc - thiên phật động Kizil được xây dựng vào thế kỷ thứ 3. Giá trị to lớn của di tích này nằm ở các bức bích họa, phong cách nghệ thuật đậm màu sắc tín ngưỡng Phật giáo Đại thừa – đặc trưng của nghệ thuật Khâu Từ, là nguồn tư liệu quý giá để nghiên cứu về quốc gia này. Ngoài ra còn có phế tích Subash, hẻm núi Thiên Sơn, thánh đường Khâu Từ lớn thứ 2 ở Tân Cương.
Kashgar từng là trung tâm buôn bán lớn đầu tiên của Trung Hoa ở cửa ngõ phía Tây trước khi tới Đôn Hoàng, Turpan, Tây An. Các đoàn lữ hành đã vận chuyển lụa, gia vị, vàng, đá quý… giữa Constantinople (nay là Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ) tới Trường An (nay là Tây An) đều phải đi qua Kashgar. Ngày nay, Kashgar là một thành phố thương mại phồn vinh, cũng là đầu mối giao thông quan trọng ở phía Tây Trung Quốc. Mặc dù thành phố đã và đang hiện đại hóa nhưng vẫn gìn giữ được những công trình của lịch sử như thánh đường Hồi giáo Id Kah, khu lăng mộ của nhà truyền giáo Hồi giáo nổi tiếng Afāq Khoja và gia tộc của ông, khu chợ gia súc và chợ Chủ nhật có từ thời con đường tơ lụa.
Tháng 6-8 đa số các địa điểm trên con đường tơ lụa đều rất nóng đặc biệt là ở những nơi có sa mạc như Turpan. Nhiệt độ có thể lên tới 45 độ c nên việc di chuyển, tham quan rất vất vả và mất nhiều sức.
Để khám phá con đường tơ lụa ở đất nước Trung Quốc bạn cần phải có visa. Bạn có thể xin visa thông qua các công ty du lịch hoặc tự nộp tại Đại sứ quán/lãnh sự quán ở Hà Nội, Hồ Chí Minh. Hồ sơ xin visa gồm có: hộ chiếu, ảnh thẻ, vé máy bay khứ hồi, chứng minh công việc, chứng minh thu nhập, xác nhận lưu trú ở khách sạn. Sau khi thanh toán lệ phí 60usd (tương đương 1.400.000VND) cho visa du lịch loại 3 tháng nhập cảnh 1 lần, từ 7-10 ngày làm việc bạn sẽ nhận được visa.
Rào cản lớn nhất khi đi du lịch Trung Quốc là ngôn ngữ. Người dân Trung Quốc gần như không nói tiếng Anh, tiếng Pháp hay bất cứ thứ tiếng gì khác ngoài tiếng Trung Quốc. Nếu bạn biết tiếng Trung thì việc tự đi du lịch sẽ suôn sẻ nhưng nếu bạn không biết tiếng thì chuyến đi sẽ mất thêm rất nhiều thời gian và công sức. Sẽ có những lúc bạn cảm thấy bất lực vì không hiểu người ta đang nói gì và làm sao để mình diễn đạt cho người đối diện hiểu mình muốn gì. Nếu đi theo tour thì bạn sẽ không phải lo lắng gì vì sẽ có phiên dịch nhưng nếu bạn tự đi theo nhóm thì trong nhóm ít nhất phải có một người nói được tiếng Trung. Nếu bạn đi một mình thì hãy học vài từ tiếng Trung cơ bản và cài sẵn ứng dụng dịch thuật sẵn trong máy điện thoại.
Bạn nên đổi tiền nhân dân tệ sẵn từ Việt Nam. Bạn cũng nên mang theo USD trong chuyến đi vì USD là loại tiền các ngân hàng hay quầy đổi tiền ở mọi nước đều chấp nhận.
Máy bay:Cách nhanh nhất là bạn hãy bay tới các thành phố trên con đường tơ lụa. Bạn có thể bay từ Bắc Kinh, Thượng Hải, Urumqi tới Tây An, Trương Dịch, Đôn Hoàng, Kashgar…Trung Quốc có rất nhiều hãng máy bay nội địa như China Southern, China Eastern, Air China, Sichuan Airlines… để bạn tham khảo giờ bay và giá vé phù hợp với chuyến đi.
Tàu cao tốc:Điều khiến tôi ngạc nhiên và thán phục nhất chính là hệ thống tàu cao tốc của Trung Quốc. Gần như tàu cao tốc đều chạy qua các thành phố chính trên con đường tơ lụa vì vậy bạn hãy tận dụng phương tiện này. Trang web tích hợp những dịch vụ du lịch như đặt vé tàu, xe bus, khách sạn, thuê xe có tên là Ctrip.com, phiên bản tiếng Anh là Trip.com có giao diện thân thiện, rõ ràng và khoa học. Tàu rất hiện đại, sạch sẽ và chạy đúng giờ. Giá vé rẻ hơn vé máy bay một chút nhưng đôi khi có nhiều khung giờ chạy hợp lý và thời gian còn nhanh hơn so với máy bay.
Xe bus: Di chuyển giữa các địa điểm có xe bus công cộng, xe bus đường dài. Bạn có thể kiểm tra giá vé, hãng xe bus, địa điểm xuất phát từ bến nào, thời gian đi bao lâu trên ứng dụng Trip.com
Thuê xe riêng: Nếu bạn đi nhóm đông, bạn nên kết hợp cả máy bay, tàu cao tốc, tàu thường để đến một tỉnh nào đó, sau đó bạn thuê xe ô tô riêng khám phá những địa danh của tỉnh đó. Nếu trong nhóm không có ai biết tiếng Trung bạn nên thuê phiên dịch đi kèm để có thể trao đổi thông tin trên đường đi. Bạn có thể thuê xe luôn trên ứng dụng Trip.com
Bạn có thể xem review, lựa chọn phòng phù hợp và đặt phòng trực tiếp qua các trang web như Trip.com, cya.edu.vn, Booking.com, Agoda. Trang web Trip.com có nhiều khách sạn hơn các trang khác, nếu bạn biết tiếng Trung thì nên chuyển ngôn ngữ sang tiếng Trung thì sẽ có nhiều sự lựa chọn hơn nữa.
Riêng khu vực Tân Cương chỉ có một số khách sạn, hostel cho phép người nước ngoài lưu trú. Vì vậy, khi đặt phòng, bạn phải chắc chắn về điều này.
Để đi từ Tây An tới Kashgar bạn cần ít nhất 2 tuần. Nếu bạn có một tuần thì bạn chỉ nên tập trung vào 3 thành phố ví dụ như Tây An, Trương Dịch, Đôn Hoàng hoặc Turpan, Kashgar và Khâu Từ. Nếu bạn có 2 tuần thì lịch trình gợi ý như sau:
Ngày 1- 2: Tây An. Tham quan thành cổ Tây An, bảo tàng lịch sử Thiểm Tây, tháp Đại Nhạn, khu phố người Hồi và đội quân đất nung của Tần Thủy Hoàng.
Ngày 3: Tham quan Mạch Tích Sơn - địa điểm có nhiều tượng và tranh Phật giáo được khắc trên đá hoặc tới núi Hoa Sơn nổi tiếng cách Tây An hơn 100km.
Ngày 4-6: Khám phá Trương Dịch với hai địa danh nổi tiếng là Núi cầu vồng và Băng câu Đan Hà, chùa phật giáo Tây Tạng Mã Đề được khoét sâu vào núi đá, hẻm núi Pingshan, chùa Đại phật.
Ngày 7-8: Đôn Hoàng với hang Mạc Cao, ốc đảo xanh giữa sa mạc Nguyệt Nha Tuyền, trượt cát trên đồi cát Minh Sa, thăm trường thành còn sót lại từ thời nhà Hán, cửa ải Ngọc Môn, Dương Quan và công viên địa chất Yardang.
Xem thêm: Hình ảnh nhãn dán trên facebook, thêm nhãn dán và tính năng vào tin trên facebook
Ngày 10-12: Tới Kashgar tham quan thánh đường
Id
Kah, khu lăng mộ gia tộc Afāq Khoja, khu phố cổ, chợ gia súc, chợ Chủ Nhật.